Page 12 - Ponad słowami kl.1

12 Renesans – kontekst historyczno-społeczny

nazwa i ramy czasowe epoki

warto wiedzieć Renesans, zwany w Polsce również odrodzeniem, jest pierwszą epoką w dziejach kultury
Początek renesansu to europejskiej, której nazwę nadali żyjący wówczas uczeni, pisarze i artyści. Określili ją tak, po-
czas wielkich odkryć nieważ chcieli zmian w średniowiecznym sposobie pojmowania świata i myślenia o człowieku.
geograficznych i dalekich Uważali, że konieczne jest „odrodzenie” – po francusku renaissance [renesąs] – życia ducho-
podróży hiszpańskich
i portugalskich żeglarzy. wego, umysłowego i artystycznego. Chcieli to osiągnąć przez powrót do źródeł (łac. ad fon-
Najsłynniejsze z nich to: tes) europejskiej kultury i cywilizacji, czyli tradycji antycznej. Nie chodziło im jednak wyłącznie
opłynięcie Przylądka Dobrej o nawiązanie do dorobku starożytnych. Pragnęli także swobody twórczej i zdystansowania się
Nadziei przez Bartolomeu od dominujących wówczas autorytetów: Kościoła, cesarza, panującego monarchy. Nie przy-
Díasa [diasza], odkrycie
Ameryki przez Krzysztofa padkiem tendencje renesansowe pojawiły się najwcześniej we Włoszech, w których system
Kolumba w 1492 r., wypra- feudalny szybko zanikał w związku ze wzrostem znaczenia mieszczaństwa. Kraj ten był naj-
wa morska Vasco [wasko] bardziej zurbanizowaną częścią Europy. Włoskie miasta cieszyły się niezależnością i polityczną
da Gamy do Indii oraz autonomią. Rządziły w nich bogate rody, wywodzące się z różnych warstw społecznych, np.
pierwsza podróż dookoła
świata zainicjowana przez założycielem rodu Sforza [sforca] w Mediolanie był najemny żołnierz (kondotier), a Medyce-
Ferdynanda Magellana usze we Florencji, zanim zostali książętami, byli bankierami i kupcami. Władcy i członkowie
w 1519 r. bogatych rodów wspierali uczonych, pisarzy i artystów, sprzyjali silnym indywidualnościom,
ludziom zdolnym, odważnym i przedsiębiorczym. Dzięki temu miasta włoskie rozkwitały,
a osiągnięcia protegowanych przysparzały chwały ich mecenasom. W społeczeństwie rene-
sansowym powszechna była fascynacja tym, co nowe, nieznane, a także chęć poznawania
świata i samych siebie. Odkrycia geograficzne, zwłaszcza te dokonane przez Krzysztofa
Kolumba i Ferdynanda Magellana, zmieniły dawne przekonania dotyczące liczby i kształtu
kontynentów. Teoria heliocentryczna Mikołaja Kopernika podważyła obowiązującą dotychczas
koncepcję wszechświata. Wynalazek druku – dzieło Jana Gutenberga – umożliwił masową
produkcję książek, a tym samym zrewolucjonizował obieg idei.
Nowe tendencje pojawiały się w rozmaitych krajach europejskich w różnym czasie. Najczęś-
ciej za umowny koniec średniowiecza przyjmuje się zdobycie Konstantynopola przez Turków
w 1453 r., a koniec epoki renesansu datuje się na pierwsze dziesięciolecia XVII w. We Wło-
szech renesans zaczął się dużo wcześniej – już w drugiej połowie XIV w. – a w XV stuleciu
osiągnął pełnię rozwoju. W Polsce natomiast nowy kierunek zdominował kulturę dopiero na po-
czątku XVI w. Schyłek renesansu w naszym kraju nastąpił w drugim dziesięcioleciu XVII w.

1453 – zdobycie
przez Turków 1517
Konstantynopola – wystąpienie
Marcina Lutra
w Wittenberdze,
1455 – pierwsza początek 1519–1522 – wyprawa
1434 – przejęcie władzy we wydrukowana książka reformacji Ferdynanda Magellana
Florencji przez Medyceuszy – Biblia Gutenberga dookoła Ziemi
eURoPa

1300 1400 1500 1600
PoLSka

1473 – pierwszy
druk na ziemiach 1506–1548
polskich (Kraków) – panowanie
Zygmunta I
Starego
1504 – początek renesansowej
przebudowy Wawelu